Podjęcie decyzji o studiach to trudne, obarczone ryzykiem pomyłki wyzwanie stojące przed absolwentami szkół średnich. Kierując się zainteresowaniami, tradycjami rodzinnymi, modą, podpowiedziami przyjaciół nie zawsze dokonujemy najlepszych wyborów. Rozczarowanie wyborem kierunku wiąże się często z niemożliwością znalezienia dobrej pracy po ukończeniu studiów.
Trudno jednak wymagać od każdego dziewiętnastolatka, że jego decyzje będą mocno osadzone w realiach współczesnego rynku pracy i będą sprzeczne z jego marzeniami czy zainteresowaniami. Pomyłki były, są i będą. Można jednak skutki nietrafionego wyboru kierunku studiów zminimalizować poprzez decyzję o wyborze odpowiedniego stopnia studiów.
Dla osób niezdecydowanych do końca o słuszności swoich wyborów poleca się podjęcie nauki najpierw na studiach pierwszego stopnia, a nie na jednolitych studiach magisterskich. Studia licencjackie lub inżynierskie trwają trzy – cztery lata. To może być czas potwierdzający dobry wybór przyszłej drogi zawodowej, albo czas na refleksję i zmianę kierunku studiów na kolejnym, wyższym poziomie.
Studia licencjackie są w swoich założeniach etapem kształcenia na poziomie wyższym przygotowującym do działania praktycznego, czyli zawodowego. Obok wykładów z przedmiotów kierunkowych, studiujący mają plan wypełniony zajęciami ćwiczeniowymi, terenowymi, laboratoriami, a miesiąc każdych wakacji to praktyki zawodowe. Celem licencjatu czy studiów inżynierskich jest wyposażenie studenta w jak najszersze kompetencje zawodowe.
Studia licencjackie są bazą do zdobywania kolejnego poziomu wykształcenia wyższego – studiów wyższych na poziomie magisterskim. Te studia trwają 5 – 6 semestrów. Program nauki jest rozszerzeniem i wzbogaceniem programu licencjatu. Dwa ostanie semestry studenci poświęcają na przygotowanie pracy dyplomowej. Praca magisterska pisana pod kierunkiem promotora jest tematem wiodącym ostatniego egzaminu na studiach. Po tym egzaminie, zwanym obrona pracy magisterskiej, absolwent otrzymuje dyplom ukończenia studiów wyższych stopnie drugiego i tytuł zawodowy magistra (magistra inżyniera).
Nie ma obowiązku podejmowania studiów na poziomie drugim i po licencjacie można iść do pracy. Jeśli jednak absolwent z dyplomem licencjata nie może znaleźć ciekawej, dobrze płatnej posady, może rozpocząć studia drugiego stopnia na innym kierunku lub specjalności niż posiadana.
Studia magisterskie mogą swoim programem być uzupełnieniem studiów niższego szczebla, ale mogą też być zupełną odmianą. Zmiana kierunku wiąże się czasem z koniecznością zaliczenia kilku przedmiotów dodatkowych celem uzupełnienia braków, ale nie jest to praca wyjątkowo obciążająca. Studiującą oba poziomy studiów na różnych kierunkach można zdobyć w ciągu pięciu lat dwie specjalności zawodowe.
Niektóre typy uczelni i kierunki studiów nie mają nauki zorganizowanej w rozbiciu na dwa odrębne poziomy – studia licencjackie i magisterskie. Nauka w uniwersytetach medycznych na kierunku lekarskim to wyłącznie jednolite, trwające sześć lat studia. Tytuł lekarza medycyny lub lekarza stomatologa, który otrzymują absolwenci medycyny, jest równoważny tytułowi zawodowemu magistra.
Wykształcenie kierunkowe z poziomu studiów pierwszego lub drugiego stopnia można zmienić za pośrednictwem studiów podyplomowych. To szczególna forma dokształcania, która nie zmienia poziomu wykształcenia w rozumieniu hierarchii pionowej, ale rozszerza je o nową wiedzę kierunkową czy umiejętności specjalizacyjne. Studia podyplomowe można więc postrzegać jako studia służące nauce nowego zawodu. Po ukończeniu tych trwających trzy – cztery semestry studiów nie otrzymuje się nowego stopnia zawodowego, ale świadectwa i certyfikaty potwierdzające zdobycie kwalifikacji do wykonywania nowego zawodu czy zajmowania określonego stanowiska.
Studia podyplomowe organizują prawie wszystkie polskie uczelnie, a także liczne zakłady kształcenia ustawicznego, instytucje naukowo – badawcze. O popularności tej formy rozszerzania wykształcenia niech świadczy fakt podejmowania nauki na podyplomówkach przez ponad 170 tysięcy osób każdego roku.
Dla osób posiadających wykształcenie wyższe na poziomie magistra jest dostępny jeszcze jeden szczebel wykształcenia wyższego – studia stopnia trzeciego. Studia doktoranckie są ostatnim możliwym do zdobycia poziomem wykształcenia. Doktorantami zostają zazwyczaj ci, którzy chcą w przyszłości pozostać na uczelni jako wykładowcy i pracownicy naukowi, lub osoby marzące o pracy w placówkach o charakterze badawczym.
Studia doktoranckie trwają minimum dwa a maksimum cztery lata. Na koniec studiów lub w niedługim czasie po ich ukończeniu doktorant ma za zadanie przedstawić napisaną przez siebie rozprawę naukową. Publiczna obrona pracy doktorskiej kończy się nadaniem autorowi pracy naukowego tytułu doktora.
