Konstrukcja systemu edukacyjnego w Polsce przewiduje wielorakie formy i szczeble wykształcenia. Najpierw jest obowiązkowe przygotowanie przedszkolne, którym objęte są dzieci sześcioletnie. Popularnie nazywa się je „zerówką”. Potem osiem lat obowiązkowej szkoły podstawowej. Ukończenie szkoły podstawowej kończy wprawdzie czas obowiązku szkolnego, ale wówczas rozpoczyna się okres obowiązku nauki, który wygasa albo w momencie ukończenia szkoły ponadpodstawowej, albo w chwili osiągnięcia 18 lat.
Po nauce w szkole ponadpodstawowej zakończonej złożeniem egzaminu maturalnego absolwent może ubiegać się o przyjęcie na studia. Bezpośrednio po szkole zaczyna się naukę na studiach pierwszego stopnia – licencjackich lub inżynierskich. Po ich ukończeniu można uzupełnić wiedzę na studiach drugiego stopnia, które kończą się uzyskaniem zawodowego tytułu magistra. Można też uzyskać ten tytuł po nauce na jednolitych łączących dwa szczeble pięcioletnich studiach magisterskich. Trzeci, ostatni szczebel edukacji na najwyższym poziomie to studia doktoranckie. To szczególne, trudne, prestiżowe studia służące przygotowaniu kadr dla potrzeb nauki.
Jest jeszcze jeden typ studiów, które usytuowane są obok drabinki ze szczeblami kolejnych rodzajów wykształcenia wyższego – studia podyplomowe.
Studia podyplomowe nie zwiększają poziomu wykształcenia, choć niewątpliwie dają znaczny przyrost wiedzy i umiejętności osobom studiującym w tej formie. Jak nazwa wskazuje na studia podyplomowe idzie się „po dyplomie”, czyli droga na te studia otwarta jest dla licencjatów i inżynierów (absolwentów studiów stopnia pierwszego) oraz dla magistrów (absolwentów studiów stopnia II).
Po ukończonych studiach podyplomowych nie otrzymuje się nowego tytułu zawodowego ani tym bardziej naukowego. Najważniejszym celem studiów podyplomowych jest nadanie osobie z wyższym wykształceniem nowych kwalifikacji, które wykorzysta on na nowym stanowisku pracy albo nawet w nowym zawodzie.
W każdym roku w Polsce na studiach podyplomowych naukę pobiera ponad 170 tysięcy osób. Zdecydowanie najczęstszą formą organizacyjną podyplomówek są studia niestacjonarne (zaoczne) – zajęcia odbywają się w systemie dwudniowych weekendowych zjazdów. W ciągu roku zjazdów jest zazwyczaj około 15. Po trzech semestrach uczestnicy, którzy mają zaliczone wszystkie przedmioty i egzaminy (często nie ma egzaminów, tylko zaliczenia) składają pracę końcową.
Podsumowaniem studiów jest uzyskanie świadectwa ukończenia studiów podyplomowych. Bardzo często świadectwu towarzyszy certyfikat potwierdzający zdobycie kwalifikacji. Aby to zrozumieć warto przytoczyć prosty przykład: nauczycielka matematyki w szkole podstawowej została powołana na stanowisko dyrektora szkoły. Aby spełnić wszystkie wymagania, musi ukończyć studia z zakresu organizacji i zarządzania oświatą. Po ukończeniu takich studiów nasza bohaterka jest nadal magistrem matematyki i ma certyfikat menedżera oświaty.
Nauczyciele to największa grupa zawodowa, która podejmuje studia podyplomowe
Wielu pracowników oświaty zmuszają do tego kroku reformy systemu edukacji i towarzyszące im zmiany przepisów dotyczących kwalifikacji zawodowych. Część osób podejmuje studia, aby mieć drugą, trzecią specjalizację i być konkurencyjnym na dość wąskim rynku pracy nauczycieli. Na przykład nauczyciele przedmiotów kierunkowych zdobywają certyfikaty uprawniające do pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych albo kończą studia podyplomowe zupełnie zmieniające kierunkowe wykształcenie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby matematyk był jednocześnie nauczycielem wychowania fizycznego.
Duża grupa studentów podyplomówek decyduje się na zdobycie kwalifikacji z myślą o przyszłości po przejściu na emeryturę. Jeśli ktoś chce prowadzić gabinet terapii psychologicznej, być trenerem personalnym, to może ukończyć psychologię o dowolnej specjalizacji.
Podobnie czynią menedżerowie z wielkich korporacji, biznesmeni, właściciele firm. Zdobycie wiedzy o mechanizmach psychologii zarządzania ludźmi daje im do ręki potężne narzędzie do wykorzystania dla dobra pracowników i całej firmy.
Niektóre uczelnie organizują studia podyplomowe w formie wieczorowej. Można również studiować eksternistycznie lub w ramach toku indywidualnego.
Ilość kierunków do wyboru jest bardzo duża – każda uczelnia publiczna i prywatna ma studia podyplomowe w swojej ofercie. Każdy kierunek studiów organizuje po kilka lub kilkanaście specjalistycznych form studiów podyplomowych. Często bierze się pod uwagę potrzeby rynku pracy. Bywa, że o otwieraniu nowych kierunków czy specjalności decyduje moda.
Na studiach podyplomowych wnosi się opłaty za każdy semestr.
