Doktor to tytuł naukowy nadawany w Polsce osobom, które ukończyły studia doktoranckie i przygotowały, złożyły w terminie i obroniły rozprawę naukową zwaną pracą doktorską.
Tytuł naukowy doktora czasami jest mylony z tytułowaniem zwyczajowo przyjętym w środowisku medycznym – lekarze do których zwracamy się „Panie Doktorze” z reguły posiadają zawodowy tytuł lekarza lub lekarza stomatologa, który równy jest tytułowi magistra w innych zawodach.
Studia doktoranckie, których ukończenie jest warunkiem niezbędnym do samodzielnego prowadzenia badań naukowych, są w polskim systemie edukacyjnym umieszczone na ostatnim możliwym do osiągnięcia szczeblu wykształcenia. Po studiach pierwszego stopnia dających tytuł zawodowy licencjata lub inżyniera następują studia stopnia drugiego, których absolwenci będą posiadaczami zawodowych tytułów magistra. Magister chcący zostać naukowcem podjąć może studia doktoranckie.
W Polsce często myli się klasyfikację otrzymywanych tytułów
Jedne z nich są tytułami zawodowymi – licencjat, inżynier, magister, lekarz, profesor. Tytułami naukowymi są doktor i doktor habilitowany. Ze względu na to, że studia doktoranckie otwierają drogę do zdobycia zaszczytnego tytułu naukowego, zalicza się je do grupy studiów prestiżowych, niedostępnych dla ogółu.
Studia doktoranckie mogą być prowadzone w różnych formach – jako stacjonarne (dzienne), niestacjonarne (zaoczne), wieczorowe, eksternistyczne, w formie toku indywidualnego.
Czas trwania nauki to minimum dwa lata, a maksimum cztery. Jeśli podczas studiów wystąpią okoliczności powodujące dłuższą nieobecność studenta, np. zwolnienie z tytułu choroby, ciąża, macierzyństwo, to można czas studiowania przedłużyć jeszcze o jeden rok. Ten okres jednego roku dotyczy całych studiów – okresy nieobecności są sumowane i limit można wykorzystać już na pierwszym roku.
Podstawowym zadaniem studiów trzeciego stopnia jest przygotowanie magistra do samodzielnej pracy naukowej – nauczenie go bycia naukowcem. Absolwent studiów musi umieć sam organizować i przeprowadzać badania, które potwierdzają lub obalają wysnute hipotezy naukowe. Ponadto ma za zadanie przygotować się do pracy ze studentami – podczas nauki na studiach doktoranckich jest obowiązek przeprowadzenia praktyk zawodowych w wymiarze ustalonym przez uczelnię. Praktyki te mają formę zajęć dydaktycznych ze studentami.
W Polsce na studiach doktoranckich jest obecnie ponad 40 tysięcy osób
Dla porównania – w roku 1990 było ich tylko 2695. Trzeci szczebel studiów mają prawo organizować wszystkie polskie uczelnie państwowe i większość prywatnych. Popularność tej formy kształcenia wzrasta z każdym rokiem.
Przebieg studiów zależy od regulaminu ustalonego przez uczelnię. Z reguły studia trwają cztery lata – wydłużanie ich spowodowane jest złożonością badań naukowych i trudnością napisania pracy doktorskiej.
W pierwszym roku doktorant musi zaliczyć wszystkie przedmioty obligatoryjne i fakultatywne, zaliczyć praktyki zawodowe, zdobyć od promotora zaliczenie seminarium doktorskiego oraz uzyskać pozytywną ocenę, która w sposób ogólny obrazuje zaangażowanie studenta w wykonywanie obowiązków i w badania naukowe.
Rok drugi obok trzech wymienionych wcześniej warunków powinien zakończyć się napisaniem, złożeniem i opublikowaniem w naukowym czasopiśmie jednej publikacji. Za tego typu publikację uznaje się również recenzowane materiały z konferencji naukowej.
Trzeci rok to znów zaliczenie seminarium, pozytywna ocena pracy w roli naukowca, praktyki ze studentami oraz zaliczenie wszystkich przedmiotów z programu roku III. Ponadto doktorant ma za zadanie złożyć wniosek do władz wydziału o zgodę na otwarcie przewodu doktorskiego.
Przewód doktorski jest swego rodzaju procedurą dochodzenia do tytułu doktorskiego.
Na czwartym roku zaliczenia przedmiotów, seminarium, praktyk są niczym wobec najważniejszego zadania – złożenia w dziekanacie wydziału gotowej pracy doktorskiej.
Termin końcowy to zazwyczaj 30 września ostatniego roku studiów
Praca jest czytana i oceniana przez co najmniej trzech wybitnych naukowców: promotora pracy, który wystawia ocenę oraz dwóch recenzentów, z których jeden powinien być wybitnym specjalistą z dziedziny, której praca dotyczy i jednocześnie być pracownikiem naukowym innej uczelni czy placówki naukowo – badawczej.
Nie ma norm ustalających jaka powinna być praca doktorska pod względem objętości. Czasem jest to tylko 200- 300 stron, czasem ponad tysiąc. Wszystko zależy od zakresu tematycznego. Jedno jest pewne – praca nie może być plagiatem nawet w najmniejszej części, a badania podjęte przez doktoranta muszą dotyczyć czegoś nowego, pożytecznego dla dobra nauki i ogółu.
Pozytywne oceny i recenzje uzyskane przez doktoranta otwierają drogę do publicznej obrony pracy, która ma formę uroczystego wykładu. Następstwem tego jest nadanie tytułu naukowego doktora.
