Sposób organizacji nauki na wyższych uczelniach w Polsce oparty jest o liczne akty prawne, spośród których najważniejszym jest Ustawa o szkolnictwie wyższym i nauce. System podziału studiów na poziomy oparty jest w Polsce na układzie ustalonym przez zdecydowaną większość państw Europy obowiązującym od 1999 roku. Podstawowym celem porozumienia zawartego w Bolonii było ujednolicenie szczebli wykształcenia i stopni zawodowych oraz naukowych.
Taki model miał znacznie ułatwić przepływ studentów i kadr naukowych między krajami Europy. System boloński wprowadził jednolite standardy kształcenia, dzięki czemu miała podnieść się jakość edukacji studentów. Uczelnie z Europy chciały w ten sposób dorównać poziomem amerykańskim uniwersytetom i politechnikom.
Jak do tej pory udaje się to tylko kilku uczelniom brytyjskim i jednej szwajcarskiej. Polski najstarszy i najbardziej prestiżowy Uniwersytet Jagielloński zajmuje końcowe miejsce w pierwszej pięćsetce rankingu. Samo ujednolicenie niewiele dało dla podniesienia jakości. Trzeba jeszcze wielu lat, aby polskie uczelnie dołączyły do grona najlepszych.
Zgodnie z założeniami systemu bolońskiego nauka na wyższej uczelni dzieli się w naszych uczelniach na trzy stopnie:
Stopień pierwszy
To studia licencjackie lub inżynierskie, które trwają trzy lata albo trzy i pół roku. Podczas trwania nauki studenci realizują program na który składa się szereg przedmiotów kierunkowych oraz przedmioty związane z wybraną specjalnością. Na studiach inżynierskich wiele zajęć ma formę praktyczną w laboratoriach. Studenci odbywają również praktyki zawodowe podczas wakacji. Na niektórych kierunkach są również dość specyficzne zajęcia w formie wyjść terenowych.
Nacisk na działanie praktyczne jest cechą charakterystyczną dla studiów pierwszego stopnia – ich podstawowym celem jest wyposażenie absolwentów w szereg kompetencji składających się na przyszłe kwalifikacje zawodowe.
Kończący licencjat lub studia inżynierskie muszą napisać pracę dyplomową. Praca przedstawiona do oceny staje się przedmiotem egzaminu zwanego obrona pracy. Pozytywny wynik na egzaminie oznacza ukończenie studiów I stopnia z tytułem licencjata lub inżyniera.
Poziom wykształcenia zdobytego na studiach stopnie pierwszego określa się mianem wykształcenia wyższego zawodowego.
Stopień drugi
Studia drugiego stopnia mają rozszerzony zakres przedmiotów kierunkowych i specjalizacyjnych. Nacisk na działanie praktyczne jest znacznie mniejszy niż poziom niżej.
Studenci podejmujący studia drugiego stopnia są bardziej teoretykami niż praktykami. Stąd też pisana przez nich na koniec studiów praca magisterska swoim zakresem i poziomem znacznie przewyższa pracę dyplomową na poziomie licencjatu.
Podczas nauki na studiach magisterskich na zajęciach seminaryjnych studenci zapoznają się z techniką pisania pracy, gromadzą literaturę, opracowują plan badań, jakich wymaga temat pracy. Przeprowadzenie badań, ich wyniki i wnioski są potem przedstawiane w pracy magisterskiej jako zasadnicza jej część.
Obrona pracy magisterskiej jest dość stresującym egzaminem. W komisji zasiada promotor pracy, recenzent oraz przedstawiciel władz wydziału lub instytutu. Podczas egzaminu zazwyczaj padają pytania dotyczące pracy, wyników badań, przyszłości studenta. Stres spowodowany jest świadomością, że na tym egzaminie można dostać każde dowolne pytanie z całego programu studiów. Rzadko się to zdarza, ale czasem obrona pracy kończy się niepowodzeniem.
Pozytywny wynik egzaminu wraz z pozytywnie ocenioną pracą magisterską uprawniają do odebrania dyplomu ukończenia studiów drugiego stopnia. Od tej pory dawny licencjat używa tytułu magistra, a inżynier jest magistrem inżynierem.
Podejmując naukę na stopniu II można zadecydować o wyborze innej uczelni lub odmiennego kierunku niż ten ze studiów poprzednich. Czasami jest to doskonały sposób na zdobycie innych kwalifikacji zawodowych.
Studia drugiego stopnia można realizować w opisanym powyżej podziale na dwa etapy, ale mogą to być również jednolite studia magisterskie. Na taki rodzaj studiowania decydują się najczęściej osoby podejmujące naukę w szkole wyższej bezpośrednio po maturze, a formą studiów magisterskich pięcio – lub sześcioletnich jest forma stacjonarna, czyli studia dzienne.
Na niektórych typach uczelni nie ma podziału na dwa odrębne etapy studiów. Jednolite studia mają studenci kształcący się w uniwersytetach medycznych. Po sześciu latach nauki w systemie dziennym otrzymują oni tytuł zawodowy lekarza albo lekarza stomatologa. Tytuły lekarskie są równoznaczne z tytułami magistra.
